“NỮ THÁNH GIỮA ĐỜI THƯỜNG”
Đó là nhận định của hầu hết các tờ báo lớn trên thế giới khi viết về mẹ Teresa, bề trên Ḍng nữ tu thừa sai bác ái, vừa qua đời hôm 5-9-1997 ở thành phố Calcutta (Ấn Độ) v́ cơn đau tim đột ngột, thọ 87 tuổi.
Mẹ Teresa tên thật là Agnes Goinxha Bojaxhiu, sinh ngày 27-8-1910 trong một gia đ́nh người Anbani. Bà lớn lên tại thành phố Skopje, nay thuộc Macedonia. Năm 18 tuổi, bà đi tu và vào nhà tập tại tu viện Loreto ở Dublin( Ailen), sau đó qua Ấn Độ dạy học. Tại đây, trong 15 năm bà dạy địa lư và lịch sử tại một trường ở Bengal. Bà trở thành hiệu trưởng và thành lập một tổ chức được biết dưới tên “Những chị em gái của thánh Anne” với trang phục sari hai màu xanh trắng. Năm 1950 tại Calcutta, bà thành lập Ḍng nữ tu thừa sai bác ái với tôn chỉ là phục vụ người nghèo. Ḍng có đến hơn 4.000 nữ tu, và từ khi thành lập cho đến nay mỗi năm ḍng giúp nuôi 50.000 gia đ́nh nghèo, dạy dỗ cho 20.000 trẻ em và săn sóc 90.000 người mắc bệnh phong trong các bệnh viện riêng ở mười quốc gia. Khi c̣n sống, mẹ Teresa thường kể lại nguyên nhân thúc đẩy bà đến với các hoạt động nhân đạo : “Một hôm tôi gặp một phụ nữ đang hấp hối trong một thùng rác, thân thể bị kiến và chuột gặm nhấm. Người phụ nữ này kêu lên: Con trai tôi đă bỏ rơi tôi! Trước t́nh cảnh thương tâm ấy, tôi và các cộng sự đă đem người phụ nữ này về chăm sóc. Nhưng chỉ vài giờ sau bà ta đă qua đời…”. Nhớ lại câu chuyện này, mẹ Teresa thường khóc và tâm sự : “Đối với tôi, điều hạnh phúc nhất là có thể giúp cho người ta chết một cái chết xứng đáng với phẩm giá con người”.
Trong thời gian làm y tá ở các khu ổ chuột tại thành phố Calcutta, mẹ Teresa đă vượt qua tất cả những rào cản về bệnh tật, tôn giáo, địa vị xă hội… để đến với những con người bất hạnh. Tấm ḷng nhân ái của mẹ đă gây xúc động lớn cho một sinh viên Pháp khi đó đang thực tập một tháng ở trại tiếp nhận người già ở Calcutta như sau này anh ghi lại : “Trại có thể tiếp nhận khoảng 100 người, nuôi ăn và chăm sóc cho họ. Mùi hôi thối ở trại này ngửi đến lợm giọng. Nó tổng hợp đủ thứ từ phân người, thuốc men, thân xác con người và hàng trăm thứ khác, cộng với khí trời oi bức. Nhưng chính trong bối cảnh nghèo đói ấy người ta mới cảm nhận hết tấm ḷng nhân ái bao la của mẹ Teresa”. Năm 1979, mẹ Teresa được trao tặng giải thưởng Nobel ḥa b́nh nhưng mẹ Teresa đă tuyên bố ngay “ḿnh không xứng đáng với giải thưởng này”. Mẹ cũng được Tổng thống Mỹ Bill Clinton trao tặng danh hiệu công dân nước Mỹ. Chính phủ Anh tặng cho mẹ bằng vinh dự quốc gia – phần thưởng cao nhất của nước này…Không chỉ hoạt động ở các nước Thế giới thứ ba, các nước trong khối tư bản, hoạt động nhân đạo của mẹ Teresa c̣n lan rộng sang các nước thuộc khối xă hội chủ nghĩa như Liên Xô, Trung Quốc và Cuba. Năm 1986, theo lời yêu cầu của nhà lănh đạo Liên Xô lúc ấy là ông Mikhain Goocbatrôp, mẹ Teresa đă vận động thành lập một viện dưỡng lăo ở Matxcơva và là người đầu tiên có mặt ở thành phố Yerevan (Cộng ḥa Acmênia) sau trận động đất dữ dội năm 1988.
Trong suốt cuộc đời hoạt động từ thiện, mẹ Teresa luôn nói bà không muốn danh vọng mà chỉ làm việc v́ t́nh yêu của Thiên Chúa. Mẹ sống giản dị, không có của cải và thường thức dậy sớm để cầu nguyện. Năm 1964, khi viếng thăm Ấn Độ, giáo hoàng Phao lô VI có ngỏ ư tặng mẹ một chiếc xe hơi sang trọng hiệu Limousine. Mẹ Teresa đă không ngần ngại đem bán chiếc xe để lấy tiền chữa trị cho các bệnh nhân bệnh phong. Mẹ nói : “Đi xe hơi sang trọng để làm ǵ trong khi vẫn c̣n biết bao người phải lội bộ hàng trăm cây số t́m đến ḿnh để mong sự giúp đỡ”.
Đức hi sinh, ḷng tận tụy của mẹ đối với những người già cả, ốm đau… đă tạo được một sự kính trọng lớn từ phía các nhà lănh đạo, chính khách trên thế giới. Nữ hoàng Anh Elizabeth II, công nương Diana, cựu thủ tướng Anh Margaret Thatcher đă từng đến thăm mẹ Teresa. Cố thủ tướng Ấn Độ Indira Ghandhi có lần nói : “Khi gặp mẹ Teresa, người ta hoàn toàn cảm thấy ḿnh nhỏ bé lại v́ cảm nhận được sức mạnh của ḷng nhân ái nơi mẹ”.
Có một câu chuyện vui mà khi nhắc lại, hầu hết người dân Ấn Độ đều cảm thấy tự hào về sự nổi tiếng cũng như đức độ của mẹ Teresa. Vào năm 1994, trong một chuyến công tác tại Calcutta, xe hơi chở chủ bút tờ Telegraph ( Anh) chẳng may bị xe hơi chở mẹ Teresa va chạm làm vỡ đèn xinhan phía sau. Anh tài xế đă đến một trạm cảnh sát gần đó để phân trần th́ nhận được câu trả lời : “Không ai được kiện cáo mẹ Teresa. Ai lại đi kiện một vị thánh sống bao giờ?”.
Từ năm 1989, sức khỏe của mẹ Teresa đă suy sụp nhiều. Mẹ đă bị chứng đau tim và phải trải qua một ca phẫu thuật đặt qủa tim nhân tạo. Năm 1991 và 1993, mẹ Teresa lại tiếp tục trải qua hai ca phẫu thuật v́ tắc động mạch vành. Từ tháng 8-1996 đến nay, mẹ đă ba lần nằm viện v́ đau tim do biến chứng các trận tấn công của bệnh sốt rét và dịch tả (hậu qủa của những năm tháng tiếp xúc với các bệnh nhân ở Calcutta).
Tháng 3-1997, sau nhiều lần mẹ xin từ chức bề trên ḍng do mẹ sáng lập, ḍng đă đồng ư mẹ thôi giữ chức và bầu xơ Nirmala thay thế mẹ. Những năm cuối đời, mẹ Teresa dành sự quan tâm nhiều hơn cho các bệnh nhân AIDS…
Tin mẹ Teresa qua đời hôm 5-9-1997 đă gây nên một cú sốc lớn cho mọi tầng lớp nhân dân trên thế giới, tiếp sau cái chết của công nương Diana. Nhiều nhà lănh đạo trên thế giới đă bày tỏ ḷng thương tiếc sâu sắc. Giáo hoàng Gioan Phao lô II đă làm lễ cầu hồn cho mẹ tại Roma (Ư). Tổng thống Mỹ Bill Clinton nói : “Mẹ là người luôn gây kinh ngạc, một trong những bậc vĩ nhân của thời đại này”. Tại Anh, nhiều nhà lănh đạo chính trị và tôn giáo –trong đó có nữ hoàng Anh Elizabeth II– đă nêu ra những điểm tương đồng giữa mẹ Teresa và cái chết trước đó của công nương Diana. Trong một thông điệp gửi đến Ḍng nữ tu thừa sai bác ái, nữ hoàng Elizabeth nhấn mạnh : “Mẹ Teresa và công nương Diana mỗi người một cách đă nêu lên tấm gương: là con người hăy đối xử với nhau trong ḷng nhân ái”. Tại Châu Á, Chính phủ Inđônêxia cũng bày tỏ nỗi thương tiếc. C̣n tại Xingapo, Thủ tướng Goh Chok Tong nói mẹ Teresa là một trong những người phụ nữ nổi bậc nhất của thế kỷ 20. Tổng thống Hàn Quốc Kim Young Sam cũng nói : “Nhân loại sẽ măi măi ghi nhớ sự hi sinh cả cuộc đời của mẹ Teresa cho những người bần cùng trên thế giới”…
Thủ tướng Anbani, Fatos Nano, nói rằng đất nước Anbani quê hương thương tiếc mẹ vô vàn, và muốn đưa thi hài mẹ về an táng tại đó. Nhưng ư nguyện này không đạt được, Anbani để tang mẹ trong ba ngày. Riêng tại Ấn Độ, hàng ngàn người dân thuộc mọi tầng lớp bất chấp mưa gió đă xếp hàng dài 3km trước trụ sở Ḍng nữ tu thừa sai bác ái ở Calcutta để được vào viếng mẹ lần cuối. Báo chí Ấn Độ đă không ngớt lời ca ngợi công đức của mẹ Teresa. Tờ India Express so sánh mẹ Teresa với thánh Mahatma Gandhi, vị cha già của Ấn Độ. Tờ báo viết : “Nếu thánh Gandhi là người tạo dựng nên Ấn Độ th́ mẹ Teresa là người có công giúp Ấn Độ trở thành một thành phần của thế giới”.
Theo lịch tŕnh của văn pḥng thủ tướng Ấn Độ, lễ mai táng mẹ Teresa được cử hành vào ngày 13-9-1997 tại sân vận động quốc gia New Delhi. 12.000 người gồm các nhà lănh đạo, chính khách, các nhân vật… nổi tiếng trên thế giới- trong đó có phu nhân tổng thống Mỹ Hillary Clinton- cùng hàng triệu người khác đến tiễn đưa lần cuối mẹ Teresa.
“Vị thánh của người cùng khổ” không c̣n nữa…
Nguyễn Trọng Đa
Xem các bài viết khác trong Anh Nguyễn Trọng Đa.