GIA Đ̀NH SỐNG ĐẠO
BÀI MỘT
THẾ NÀO LÀ GIA ĐÌNH SỐNG ĐẠO?
VÀO ĐỀ
Trong Tông huấn “Giáo hội tại Á Châu” (1999), Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã viết: "Chứng tá Kitô đích thực là hết sức cần thiết cho ngày hôm nay, vì con người thời nay tin các chứng nhân hơn là các thầy dạy" (số 42).
V́ thế, việc sống đạo của người, gia đình và cộng đoàn công giáo là điều rất quan trọng và đáng được xem là "ưu tiên số một" của Giáo hội và các gia đ́nh công giáo trong Thiên Niên Kỷ thứ 3 này. Nói theo cách nói của Phong Trào Cursillo - một Phong Trào Canh Tân Đời Sống Kitô hữu từ căn bản - thì người, gia đình và cộng đoàn Kitô hữu không được dừng lại ở mức MỘ ĐẠO mà phải tiến tới mức HIỂU ĐẠO và nhất là mức HÀNH ĐẠO hay SỐNG ĐẠO mới là hoàn hảo.
TRÌNH BÀY
I. THẾ NÀO LÀ SỐNG ĐẠO?
1.1 Quan niệm ngày xưa
Ngày xưa cha ông chúng ta nói là xem lễ chứ không nói là dâng lễ hay tham dự thánh lễ như chúng ta ngày nay. Các cụ cũng nói là giữ đạo hay theo đạo chứ không nói là hành đạo hay sống đạo như chúng ta thường nói ngày nay.
* Giữ đạo là bảo vệ đạo, bảo vệ đức tin, là giữ các giới răn. Hiểu như thế không có ǵ là sai, nhưng chỉ là chưa hết ư nghĩa của đời sống Kitô hữu mà thôi và thường chỉ chú trọng đến mặt tiêu cực là xa lánh tội mà ít đề cao mặt tích cực là sống bác ái, yêu thương, loan báo Tin Mừng hay làm chứng nhân cho Chúa.
* Theo đạo là tin theo giáo lý của đạo. Hiểu như thế cũng không có ǵ là sai, nhưng là chưa hết ư nghĩa mà thôi. V́ thật ra thì theo đạo là theo Chúa Giêsu Kitô tức bước đi theo Người, có những tâm t́nh, lời nói và hành động như Người, sống chết như Người.
Sở dĩ cha ông chúng ta có quan niệm giữ đạo hay theo đạo nặng tính thụ động như thế là vì sự hiểu biết giáo lý còn hạn chế. Thật ra thì không chỉ trình độ giáo lư của cha ông ta c̣n hạn chế mà tŕnh độ giáo lư của tất cả những người công giáo các nước khác vào thời bấy giờ cũng hạn chế. Hơn nữa các thừa sai người nước ngoài đến truyền giáo tại Việt Nam lại không thông thạo tiếng Việt (trừ một số ít vị) và phải đảm trách nhiều cộng đoàn ở xa nhau nên không có đủ thời gian để huấn luyện giáo dân. Rồi cũng không thể không kể đến trình độ dân trí của tổ tiên chúng ta còn thấp nên sự hiểu biết giáo lư có mức độ. Nhưng không phải v́ thế mà ḷng đạo của tiền nhân không sâu sắc, gắn bó. Bằng chứng hùng hồn là hằng trăm ngàn anh hùng Tử Đạo trong đó đă có 117 vị được phong Thánh và 1 vị được phong Chân Phước.
1.2 Quan niệm ngày nay
Ngày nay chúng ta không còn nói là xem lễ mà nói là dự lễ hay dâng lễ. Cũng thế chúng ta không còn nói giữ đạo, theo đạo mà nói là hành đạo, sống đạo. Rơ ràng nét tích cực, chủ động, ý thức được làm rõ trong các kiểu nói ấy.
Thời thế đã thay đổi nhiều, não trạng con người đă thay đổi và trình độ con người trong mọi lănh vực, kể cả lănh vực tôn giáo, tín ngưỡng và tâm linh cũng đã được nâng cao hơn xưa rất nhiều. Các khoa Thần học, Thánh Kinh, Giáo hội học, Bí tích học, Truyền Giáo học... cũng đă có những bước tiến vượt bậc so với những thế kỷ trước. V́ thế mà nội dung và phương cách giữ đạo cũng đă khác xưa rất nhiều nên mới gọi là hành đạo hay sống đạo. Thật vậy ngày nay, người công giáo hiểu Đạo cũng khác xưa. Đạo được hiểu là con đường mà con người phải đi để đến Thiên Chúa. Theo Đạo là đi vào con đường dẫn tới Thiên Chúa. Nhưng không có con đường nào chắc chắn, bảo đảm hơn con đường mà Chúa Giêsu Kitô đã vạch ra cho loài người mà mời gọi mọi người đi vào. Nên theo Đạo là đi theo chính Chúa Giêsu, Đấng đã khẳng định "là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống." Đạo c̣n được hiểu là Giáo lý Mạc khải mà Thiên Chúa đã bộc lộ cho con người trong lịch sử cứu độ và nhất là nơi Chúa Giêsu Kitô là Lời Thiên Chúa đã xuống thế nhập thể làm người. Nên theo Đạo là tin vào và sống theo Giáo lư Mạc khải ấy. Nói cách vắn gọn, sống đạo theo quan niệm thời nay là thể hiện căn tính hay ơn gọi làm môn đệ Chúa Giêsu Kitô một cách xác tín, trưởng thành trong mọi môi trường sống và lao động của người tín hữu Kitô giáo.
II. THẾ NÀO LÀ GIA Đ̀NH SỐNG ĐẠO?
Khi nói “gia đ́nh sống đạo” là chúng ta nhấn mạnh đến chiều kính cộng đoàn, chiều kích gia đ́nh trong việc thể hiện đức tin mà không c̣n dừng lại ở tính cách cá nhân của người tín hữu. Từ trong việc tham dự các cử hành phụng vụ, cầu nguyện cho đến việc loan báo Tin Mừng, làm chứng cho Tin Mừng, thể hiện ḷng bác ái và tinh thần phục vụ của Kitô giáo, tính tập thể, gia đ́nh, cộng đoàn đều được làm nổi bật. Trước kia là cá nhân đi lễ. Bây giờ là cả gia đ́nh cùng tham dự thánh lễ. Trước kia người cha, người mẹ hay người anh, người chị làm việc tông đồ. Bây giờ cả bố mẹ con cái làm việc tông đồ. Trước kia người cha, người mẹ bớt tiền chợ để giúp đỡ người nghèo. Bây giờ mọi thành viên trong gia đ́nh đều bớt ăn bớt tiêu để chia sẻ với người nghèo hay hỗ trợ công việc truyền giáo. Trước kia chứng tá đức tin là của mỗi cá nhân trong gia đ́nh (có người làm chứng nhưng cũng có người làm phản chứng). Ngày nay chứng tá đức tin là của cả gia đ́nh.
Nếu đọc kỹ Sách Tông đồ Công vụ chúng ta sẽ thấy rằng Giáo hội công giáo lúc ban đầu mang đậm tính gia đ́nh (household). V́ thế ngày nay Giáo hội đặt ưu tiên vào việc gia đ́nh sống đạo là cách trở về nguồn cội của Kitô giáo, đồng thời là đáp ứng nhu cầu thâm sâu nhất của nhân loại ngày nay, v́ gia đ́nh đang gặp rất nhiều thử thách trong giai đoạn hiện nay.
III. CÓ NHIỀU CÁCH SỐNG ĐẠO?
Theo linh mục Đào Quang Chính, Dòng Đa Minh, Giám đốc Văn Phòng Di Dân và Tỵ Nạn của Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ, thì có bốn tiêu chuẩn để phân loại người Công giáo:
(1) Tiêu chuẩn 1: đi nhà thờ thường
xuyên,
(2) Tiêu chuẩn 2: làm việc cho/liên quan đến
nhà thờ, đến các việc đạo
đức,
(3) Tiêu chuẩn 3: Chú tâm đến việc học
hỏi Thánh Kinh, Thần Học,
(4) Tiêu chuẩn 4: Chú tâm đến các sinh hoạt
liên quan đến công lý và bác ái, chính
trị-xã hội trần thế.
Tùy theo những tiêu chuẩn mà mỗi người, mỗi gia đ́nh, mỗi cộng đoàn chúng ta đạt được mà chúng ta có cách sống đạo tương ứng. Nh́n vào thực tế của Giáo hội Việt Nam hay Hoa Kỳ hay ở bất cứ Giáo hội nào trên thế giới chúng ta cũng đều thấy rằng chỉ một số ít, thậm chí rất ít, giáo dân đạt được hai tiêu chuẩn (3) và (4), v́ phần đông hoặc thờ ơ với đạo hoặc vẫn quan niệm đạo trong nhà thờ. C̣n hai tiêu chuẩn (1) và (2) th́ rất phù hợp với cách giữ đạo truyền thống của đại đa số giáo dân Việt Nam mà có người nói cách văn hoa là cách giữ đạo “sáng lễ chiều kinh”. Đến các xứ đạo Miền Bắc Việt Nam hay các xứ đạo gốc Bắc ở Miền Nam Việt Nam vùng nông thôn, chúng ta thấy cách giữ đạo này c̣n rất thịnh hành. Tiếng chuông nhà thờ là một âm thanh rất quan trọng trong cách và nhịp sống của đại đa số giáo dân.
Nhưng thời buổi và xă hội đă và đang thay đổi cách nhanh chóng và sâu rộng. Trong bối cảnh của một xă hội công nghiệp như Hoa Kỳ th́ có lẽ chỉ các người về hưu mới có thể duy tŕ được cảnh “sáng lễ chiều kinh”! Mà dù có duy tŕ được cách giữ đạo “sáng lễ chiều kinh” th́ cũng chưa thỏa đáng với đ̣i hỏi của Tin Mừng v́ Tin Mừng đ̣i người Kitô hữu phải là muối men ánh sáng trong các môi trường trần thế. V́ thế mà có nhiều câu hỏi chúng ta phải đặt ra mà suy nghĩ và t́m câu trả lời:
- “Liệu chúng ta có duy tŕ được cách giữ
đạo “sáng lễ chiều kinh” măi không?”
- “Liệu cách giữ đạo ấy có c̣n phù hợp
nữa không?”
- “Cách giữ đạo ấy có đủ sức nâng
đỡ chúng ta trong cuộc sống đầy vật lộn
này không?”
- “Chúng ta phải chuẩn bị thế nào để giúp
con em của chúng ta có thể sống Đức Tin trong một
khung cảnh xă hội công nghiệp, thực dụng, coi
nhẹ - thậm chí coi thường - tôn giáo và đời
sống tâm linh?”
KẾT LUẬN
Mỗi lần về giúp một giáo xứ vùng Ngă Ba Tam Hiệp (Biên Ḥa) tôi chứng kiến cảnh một gịng xe thật dài của những người công nhân trẻ vội vă chạy đến xưởng (ban sáng) hay về nhà (ban chiều). Trong số các người trẻ ấy chắc chắn có rất nhiều người công giáo, v́ vùng Tam Hiệp có nhiều giáo xứ chẳng kém ǵ vùng Hố Nai hay Gia Kiệm. Tôi vẫn ưu tư và tự hỏi không biết các cha xứ, các hội đoàn và các bậc cha mẹ ở vùng này (hay ở các vùng khác có khu công nghiệp giống như khu công nghiệp Biên Ḥa I và II này) có ư thức về trách nhiệm phải giúp con em, giáo dân ḿnh sống đạo trong nhịp sống công nghiệp không? Những người công nhân trẻ kia làm ǵ có thời giờ để sáng đến nhà thờ dự lễ, chiều đến nhà thờ đọc kinh? May ra họ được nghỉ ngày chủ nhật! Vậy ở phạm vi gia đ́nh và giáo xứ, con em chúng ta có được đào tạo và chuẩn bị để sống đạo một cách khác chúng ta không? Nếu các em không được chuẩn bị th́ điều ǵ sẽ xẩy ra? Thật ra th́ không phải không có cách sống đạo khác. Trên nhiều chuyến xe bus ở Manila, tôi thấy nhiều người Philippines mở Sách Kinh Thánh ra đọc và cầu nguyện. Tôi cũng thấy nhiều người khác lần chuỗi Mân Côi. Tôi cũng đă có dịp tham dự những buổi cầu nguyện chia sẻ của các nhóm giáo dân (gọi là cộng đoàn cơ bản = basic community) mà chắc chắn những người đến tham dự buổi sinh họat ấy chỉ có thể về đến nhà trước nửa đêm. Tôi cũng biết ở Mỹ có rất nhiều anh chị em giáo dân mở nhạc thánh ca vừa nghe vừa cầu nguyện hay mở băng Kinh Thánh vừa nghe vừa suy gẫm khi lái xe đến công ty hay sở làm vào buổi sáng. Đó là những cách thay thế cách “sáng lễ chiều kinh”. Ước ǵ mỗi gia đ́nh chúng ta t́m ra cách thích hợp để sống đạo cách tích cực, xác tín và trưởng thành trong hoàn cảnh hiện nay!
Giêrônimô Nguyễn Văn Nội
Sàig̣n ngày 05 tháng 01 năm 2006
Mời đọc tiếp
Xem các bài viết khác trong Bài Viết của Anh Nguyễn văn Nội, khóa 6 GHHV, niên khoá 1963.