Tôi mới đọc một quyển sách nhỏ, do Tòa Thánh soạn để chuẩn bị cho Thượng Hội Ðồng Giám Mục thế giới, sẽ họp vào cuối năm 1980. Tập đó nói về gia đình. Theo thống kê được trình bày trong tập đó, thì hiện tình gia đình tại nhiều nơi trên thế giới rất đáng ngại. Có những nơi tới một phần ba hôn nhân đã kết thúc bằng ly dị. Nghĩa là cứ ba đôi vợ chồng thì có một đôi bỏ nhau. Cứ ba gia đình thì một gia đình chính thức thất bại. Ngoài ra, tất cả các nước hiện nay, kể cả những nước mang tên là toàn tòng Công Giáo, đều chấp nhận luật cho phép ly dị. Sự kiện đó, tuy không thể minh chứng được rằng: Cách giải quyết khủng hoảng gia đình bằng cho phép ly dị là cách giải quyết tốt, nhưng đã minh chứng rõ ràng điều này là: Rất nhiều gia đình đã có những khó khăn, đã có những khủng hoảng.

Ðó chuyện gia đình bình thường. Còn gia đình thánh thì sao?

Gia đình thánh số một là gia đình Ðức Mẹ, thánh Giuse và Chúa Giêsu, cũng không tránh được những chuyện không vui. Chuyện không vui là chuyện thánh Giuse định bỏ Ðức Mẹ mà trốn đi. Chuyện không vui là chuyện hai ông bà vất vả đi tìm con mất ba đêm ngày. Ðã có những nghĩ ngợi cho nhau. Ðã có những buồn bã vì nhau. Ðã có những nước mắt, tại chưa hiểu nhau.

Những thực tế trên đây, cho phép tôi nghĩ rằng: Gia đình của anh chị em cũng có những khó khăn, cũng có những chuyện không dễ tìm được câu kết hân hoan.

Do đó, thiết tưởng trong đời sống gia đình, nên coi khó khăn là bình thường, không khó khăn mới là bất thường. Nhất là, đừng coi hạnh phúc gia đình là một món quà làm sẵn, như là một công trình phải xây dựng. Gia đình không phải là một an nghỉ, nhưng là một hành trình. Ðời sống gia đình không phải là một kết thúc, nhưng là những bắt đầu.

Khi đề cập đến vấn đề gia đình, tôi không muốn chỉ nghĩ tới phương thế siêu nhiên, kẻo lối giải quyết đó trở thành quá dễ trên lý thuyết, nhưng lại quá khó trên thực hành. Tốt hơn, chúng ta nên đi từ tự nhiên.

Trước hết, trong việc đi vào đời sống gia đình và xây dựng đời sống gia đình, người ta cần suy nghĩ, cân nhắc, đắn đo. Sự ngập ngừng của thánh Giuse đối với Ðức Mẹ, là một thái độ của người suy nghĩ. Việc Ðức Mẹ thắc mắc tự hỏi mình khi nghe Thiên Thần chào cũng như câu Ðức Mẹ hỏi lại Thiên Thần khi được báo tin Ngài làm Mẹ Ðấng Cứu Thế, cũng là thái độ của con người suy nghĩ. Không bước đi nào quan trọng cho bằng bước đi vào cuộc sống gia đình. Hãy theo gương Ðức Mẹ mà suy nghĩ, mà tìm hiểu.

Ðiều phải suy nghĩ và tìm hiểu nhiều nhất là khả năng thích hợp, nghĩa là xét xem những gì cụ thể mình muốn chọn có hợp với mình không, và những gì là những cái cụ thể mình có thể làm, để mình hợp với người khác, và người khác được hợp với mình. Ðức Mẹ chỉ quyết định, sau khi biết rõ sự mình làm Mẹ Ðấng Cứu Thế vẫn hợp với lý tưởng giữ mình đồng trinh của mình. Thánh Giuse cũng đã chỉ quyết định sau khi thấy rõ trinh nữ Maria là con người đạo đức, hợp với mẫu người mà mình mơ ước.

Gia đình ví như cái nhà. Cái nhà này được coi là đẹp, vì mọi cái làm nên nó đều cân đối, hợp với nhau. Nếu đem hai cánh cổng ngoài kia, ráp vào cửa nhà này, nhà sẽ xấu, vì nó không hợp. Nếu đem cái ghế để ngoài sân đặt vô đây, nhà cũng sẽ xấu, vì nó không hợp.

Tương tự như thế, trong gia đình hạp nhau là điều kiện rất cần. Bởi vì đó là điều kiện tâm lý tự nhiên quan trọng mà giải pháp đạo đức thường không thay thế được. Nếu chỉ có giải pháp đạo đức, mà thiếu giải pháp tâm lý tự nhiên, thì trường hợp thành công cũng có, nhưng trường hợp không thành công cũng rất nhiều. Người ta sẽ dễ mất quân bình, sẽ dễ căng thẳng, để rồi người chẳng ra người, thánh chẳng ra thánh.

Sau chót, trong mọi vấn đề gia đình, đạo đức bao giờ cũng là tiêu chuẩn phải hướng dẫn mọi lựa chọn, mọi việc làm, và chi phối toàn diện cuộc sống. Nếu cuộc sống đang an vui, thì đạo đức sẽ làm cho thêm êm đềm đằm thắm. Nếu cuộc sống chưa có khó khăn, thì đạo đức sẽ giúp tránh được phần nào những khó khăn không cần thiết. Nếu cuộc sống đang khó khăn, thì đạo đức sẽ giúp vượt qua được khó khăn đó.

Trên đây là những gợi ý, tôi muốn nói lên, để góp phần nhỏ mọn vào vấn đề gia đình. Hãy coi tất cả đều là ân huệ của Chúa, để ta luôn biết tán tụng, cảm tạ, bằng lời nói, bằng tâm tình và bằng chính đời sống, để ơn cứu chuộc của Chúa Giáng Sinh được tới nhiều linh hồn qua các gia đình gương mẫu thánh thiện, đạo đức, như Thánh Gia. Amen.

Lễ Thánh Gia, Cần Xây ngày 30/12/1979