Nhìn lại lịch sử Giáo Hội Việt Nam, tôi thấy nhiều cái mốc quan trọng. Chúng cần được coi là dấu ấn. Trong những cái mốc "dấu ấn" đó, phải kể đến Thư Chung của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam năm 1980.

Tôi được may mắn có mặt trong quá trình soạn thảo, bàn bạc và quyết định văn kiện lịch sử đó.

Sự hiện diện của tôi thực là bé nhỏ. Ở đây, tôi chỉ xin chia sẻ đôi chút về tâm trạng của tôi lúc ấy.

Thư Chung 1980 hoàn toàn nhắm mục đích mục vụ. Không có chút nào gọi là đối phó. Từ đầu đến cuối thư, chỗ nào cũng toát ra một tinh thần yêu thương thanh thản và tạ ơn Chúa.

Nếu cần rút ra những cái gì gọi được là chìa khoá hướng dẫn mục vụ cho một thời kỳ mới rất phức tạp, thì tôi xin kể ra sau đây:

 1/ Giới thiệu

Mục vụ trong thời kỳ mới có tính cách giới thiệu Thiên Chúa và Giáo Hội. Giới thiệu, chứ không áp đặt. Giới thiệu một cách khiêm nhường qua cách sống của mọi thành phần Giáo Hội.

Cuộc sống của họ là một sự tuyên xưng và làm chứng cho "Thiên Chúa là tình yêu" (1 Ga 4,8).

Một cuộc sống như vậy cần phải được nung nấu trong Lời Chúa, bí tích và phục vụ. Đức tin lúc ấy sẽ là một gặp gỡ với Chúa Giêsu. Một gặp gỡ sống động, riêng tư. Trong gặp gỡ ấy, họ nhận ra Thiên Chúa là tình yêu.

Từ Thiên Chúa là tình yêu, người tín hữu sẽ làm chứng cho Chúa bằng một đức mến cao đẹp.

"Đức mến thì nhẫn nhục, hiền hậu. Không ghen tương, không vênh vang, không tự đắc, không làm điều bất chính, không tìm tư lợi, không nóng giận, không nuôi hận thù, không mừng khi thấy sự gian ác. Nhưng vui, khi thấy điều chân thật. Đức mến tha thứ tất cả,
tin tưởng tất cả,
hy vọng tất cả,
chịu đựng tất cả" (1 Cr 13,4-7).

Đức mến chi phối tất cả cuộc sống.

Phụng vụ sẽ là bầu khí cháy rực đức mến.

Phục vụ sẽ là trao gởi tình yêu thương tha thiết.

Đối thoại dưới bất cứ hình thức nào cũng được thực hiện trong đức mến chân thực nồng nàn.

Hợp tác với bất cứ cách nào cũng được tiến hành trong đức mến vị tha trong sáng.

 2/ Khám phá

Mục vụ nhấn mạnh đức mến sẽ tìm khám phá ra những việc tốt lành "Chúa tình yêu" đã và đang làm cho dân tộc Việt Nam ta. Thí dụ:

a) Truyền thống hiếu thảo nơi các gia đình đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ.

b) Lòng biết ơn đối với các người đã có công lập nước, giữ nước và các địa phương.

c) Thói quen tương thân tương ái đùm bọc lẫn nhau trong dân chúng.

d) Từ thiện đối với các người nghèo.

e) Lòng mộ mến đối với các người tu chân chính. Sự hài hoà giữa các tôn giáo.

Khám phá ra được các giá trị thiêng liêng đòi một cảm quan tế nhị. Cảm quan tế nhị đó sẽ có được nhờ gần gũi với "Thiên Chúa là tình yêu".

Nhờ cảm quan thiêng liêng đó, người tín hữu sẽ nhận ra kế hoạch của Thiên Chúa tình yêu cứu độ trong các biến cố xảy ra, kể cả những biến cố ban đầu coi như rất đáng sợ.

 3/ Chế ngự

Khi được gặp các Đức Giám Mục từ khắp nơi trên đất nước Việt Nam quy tụ về thủ đô lần đầu, tôi được nghe các ngài kể ra những hoàn cảnh phức tạp và những trường hợp đầy khó khăn, mà các ngài đã và đang gặp. Tôi ngạc nhiên và cảm động, thấy tất cả các ngài đều có những phản ứng bình tĩnh. Một sự bình tĩnh của đức mến, một đức mến đầy chế ngự. Chế ngự trong lời nói, chế ngự trong hành động, chế ngự trong hướng dẫn. Sự chế ngự như thế nói lên đức tính khôn ngoan và can đảm.

Tiếp xúc với những vị chủ chiên phong phú tinh thần chế ngự tu đức Phúc Âm, tôi nhớ tới Đức Mẹ Maria và Thánh Cả Giuse. Hai Đấng đã bảo vệ Chúa Giêsu bằng những chọn lựa khiêm tốn, khó nghèo và đầy chịu đựng, chế ngự. Hội Thánh của Chúa cũng được tiếp tục bảo vệ và phát triển nhờ những chọn lựa như thế. Hiệu quả sau cùng là những mùa gặt thiêng liêng phong phú. Chính những người gay gắt với các ngài, khó khăn với Hội Thánh, cũng cảm phục trước thái độ chế ngự đạo đức của các ngài. Sự đổi mới trong xã hội có lẽ đã bắt đầu từ những gương sáng đạo đức, biết chế ngự vì ích chung.

 4/ Tỉnh thức

Soạn một Thư Chung bao giờ cũng phải cân nhắc, suy nghĩ, tra cứu, bàn hỏi, cầu nguyện. Thư Chung năm 1980 càng phải thế. Thêm vào đó là tinh thần tỉnh thức.

Tỉnh thức là biết lắng nghe Chúa Thánh Thần. Chúa Thánh Thần nói qua nhiều ngã, như qua các dấu chỉ thời đại, qua các kinh nghiệm, qua những đóng góp. Nơi mà người ta phải đợi, nghe Chúa Thánh Thần nhiều nhất, chính là nơi cầu nguyện và yêu thương. Các vị giám mục chúng ta năm 1980 đã sống trong bầu không khí cầu nguyện và yêu thương. Các vị rất khác nhau về tuổi tác, về trình độ, về hoàn cảnh, về kinh nghiệm, nhưng tất cả đều kính trọng nhau, nương tựa vào nhau. Bầu khí ấy giống như bầu khí đã trùm phủ các tông đồ xưa ngày lễ Ngũ Tuần. Chính trong bầu khí cầu nguyện và yêu thương đó, Chúa Thánh Thần đã hướng dẫn các giám mục hình thành một bức thư chung rất quan trọng.

 5/

Thư Chung 1980 có một tầm quan trọng rất đáng kể. Bởi vì nó đã thay đổi được một não trạng không hợp thời trong Giáo Hội Việt Nam lúc đó.

Lúc đó, não trạng "Không đội trời chung với Cộng Sản" là rất phổ biến. Nhiều nghi kỵ, nhiều dè dặt. Nghi kỵ và dè dặt ấy cũng có lý do khách quan.

Nhưng các Đức Giám Mục Việt Nam đã đi bước trước, theo tinh thần "Kinh Hoà Bình" của thánh Phanxicô. Bước trước đó là yêu thương theo Phúc Âm và mở ra theo Công đồng Vatican II.

Bước trước ấy đã đem lại sự an tâm cho người công giáo tại Việt Nam, cho dù còn gặp nhiều khó khăn. Sự an tâm ban đầu ấy đã mở đường cho một lối sống cởi mở.

Bước trước ấy cũng đã làm cho những người trước đây ác cảm với Công giáo dần dần có thiện cảm với đạo ta.

Bước trước ấy cũng là một cái mốc lịch sử, đổi mới tình hình. Chính Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI cũng đã nhắc lại cái mốc ấy.

Dùng lối đối thoại và hợp tác hiện nay cũng là sự tiếp nối của cái mốc dấu ấn đó.

Theo tôi, sự phát triển của Công giáo Việt Nam từ 30 năm nay rõ ràng là do định hướng của Thư Chung 1980.

ù

Chia sẻ trên đây của tôi là một lời cảm tạ Chúa. Chia sẻ này cũng là một gởi gắm thân tình của một chứng nhân. Để các thế hệ sau biết rằng: Họ có những người đi trước đã viết cho họ lá thư tâm huyết. Chính các người đã viết thư đó cũng là những lá thư được Chúa Thánh Thần viết ra trong một quãng lịch sử nhiều khó khăn và thách đố.

Long Xuyên, ngày 23/2/2010