Từ Long Xuyên đến Cù Lao Giêng, tôi phải qua 2 con sông lớn. Tại mỗi bến đò, tôi thấy cảnh hành khách đi lại bao giờ cũng thế. Người thì đông, đường lên lối xuống lại hẹp. Kẻ đi lên, người đi xuống, sát bên nhau, bên cạnh nhau, liền bước nhau. Ai cũng nhìn trước, ngó ngang, ý tứ từng bước, thấy chỗ nào bước được thì bước, không có lối nào dành riêng cho mình cả. Trong đò cũng thế, ai thấy chỗ nào có thể đứng được thì tới đứng. Nhích một chút. Tới một chút. Lùi một chút. Người nọ nhường một chút cho người kia, người này nhích một chút cho người nọ. Tuy chật chội, chen chúc, nhưng thường ai cũng tỏ ra hiểu biết, nhiều người vui vẻ, làm cho người chung quanh cũng vui lây. Tôi có cảm tưởng là ai cũng có một thứ cảm quan về thực tế thích nghi, kẻ nhiều người ít, để tự mình thấy phải đi đứng, xử sự thế nào trong một đám đông, cùng một chuyến đò, cùng một đường đi.

Từ thí dụ vừa kể, tôi nghĩ tới cuộc sống của tôi. Ðối với tôi, cuộc sống mình cũng là một hành trình. Trong suốt chuyến đi này, để thông hiệp với Chúa và với con người, tôi cũng cần có một cảm quan về thực tế hiệp thông. Cảm quan là một tài năng làm cho con người cảm được một cách tự nhiên và mau lẹ, sự gì là hay là dở. Thí dụ, có người khi vừa liếc qua những bông tươi chưng trên bàn thờ, tức khắc có thể thấy ngay được người cắm hoa có óc thẩm mỹ hay không? Thấy ngay được như vậy, là do có một cảm quan riêng, mà tôi tạm gọi là cảm quan về thực tế nghệ thuật cắm hoa. Cũng thế, người có cảm quan về thực tế hiệp thông sẽ dễ cảm được, thấy được mình phải xử sự thế nào trong một hoàn cảnh cụ thể, để mình có thể hợp được với Chúa và với người ta.

Trong cảm quan về thực tế hiệp thông, thường có một năng khiếu tự nhiên, nhờ đó có người dễ được người khác thông cảm và dễ thông cảm với người khác. Có những cái nhìn như tự nhiên, có sức kéo người khác lại. Có những cách nói như tự nhiên khiến người nghe thấy mát mẻ trong lòng. Năng khiếu thường gắn liền với tính tình, với nền giáo dục, và với ảnh hưởng môi trường sống.

Năng khiếu hiệp thông có thể được uốn nắn và bồi đắp. Yếu tố căn bản nhất để uốn nắn và bồi đắp, đó là lòng muốn. Ta phải thực sự muốn kết hợp với Chúa và hợp nhất với người khác, trong những hoàn cảnh cụ thể của thực tế cuộc sống, chứ không phải chỉ muốn sơ sơ trong lý thuyết là đủ.

Trong mấy tuần nghĩ ở nhà dòng nọ, sáng nào tôi cũng nghe các tu sĩ đọc một kinh sau rước lễ. Tôi đoán đó là kinh riêng của nhà dòng. Tôi có nhớ câu này: “Chúng con mến Chúa hết lòng, và yêu thương mọi người, chẳng trừ một ai”. Có lần tôi hỏi một tu sĩ nhà dòng đó: “Sáng nào tôi cũng thấy các tu sĩ nói: “Yêu thương mọi người, chẳng trừ một ai”. Thế mà mấy hôm nay, tôi nghe tu sĩ đã trừ ra nhiều người lắm". Tu sĩ mới nói là: “Dứt khoát không thể nào thương được mấy người đó, vì họ bắt bớ đạo Chúa”. Rồi mới rồi, tu sĩ cũng đã nói là: “Dứt khoát không thể nào thương được mấy người nọ, vì họ có ý đồ làm hại nhà dòng”. Nghe tôi nói, tất nhiên tu sĩ ấy chữa mình. Những trường hợp như trên như không hiếm đâu. Trên thực tế, nhiều khi chúng ta loại trừ nhiều người ra khỏi giới luật yêu thương mà ta đang giảng dạy. Một số bị loại trên phạm vi ý thức. Một số bị loại trong tiềm thức. Thành thử, chúng ta cũng bị Lời Chúa răn đe: “Nếu các con chỉ chào những kẻ yêu mến các con, thì các con có hơn gì kẻ khác”.

Vì thế, ta nên năng xem xét lại sự ta muốn kết hợp với Chúa và hợp nhất với mọi người, hầu cho cái cảm quan về thực tế hiệp thông được bén nhạy hơn.

Trước hết, sự muốn của ta đừng khô khan như kiểu muốn thuộc lòng. Nếu có ai hỏi ta: Có muốn kết hợp với Chúa và hợp nhất với người ta không? Thì chắc chắn chúng ta thưa: Muốn. Nhưng cái gì đã thúc đẩy ta thưa như vậy. Có thể là trả lời cho hợp lý, có thể là trả lời cho hợp ý người hỏi, có thể là trả lời cho đúng bài vở. Thế thôi. Kiểu muốn thuộc lòng như vậy, sẽ bị Chúa Giêsu cảnh cáo: "Dân này mến Ta bằng môi, bằng miệng, còn lòng chúng vẫn xa Ta".

Rồi sự muốn của ta cũng đừng vụ lợi, ích kỷ. Bà mẹ 2 môn đệ Gioan và Giacôbê xin Chúa Giêsu cho các con mình được gần Chúa, đứa ở bên hữu, đứa ở bên tả. Nhưng Chúa Giêsu đã từ chối. Cũng thế, nhiều khi chúng ta muốn được nhiều thời giờ gần Chúa trong nhà thờ, và muốn luôn được gần gũi người nọ người kia. Nhưng Chúa không vui với những cái muốn đó. Bởi vì, Chúa thấy trong đó có nhiều ích kỷ.

Rồi, sự muốn của ta cũng đừng rời xa thực tế. Như thế, tình yêu của ta đối với Chúa và đối với con người phải là hoàn toàn siêu nhiên, giống các thiên thần, không có xác thịt. Như thế, có thể tình yêu của ta có thể đi thẳng vào bất cứ ai, mà không cần phải đi qua thái độ sống và cách suy nghĩ của từng người, trong từng hoàn cảnh xã hội và lịch sử. Chúa Giêsu đã dạy các môn đệ: “Khi các con vào nhà nào, các con hãy ăn những đồ ăn nhà ấy dọn ra cho chúng con ăn”. Trong lời khuyên đó, Chúa muốn các môn đệ hãy đem chân lý và tình thương đến với con người, qua những liên hệ thích nghi tầm thường bé nhỏ như thế của cuộc sống, chứ không bằng những cách nào quá siêu thoát đâu.

Trong đời tôi, không biết bao nhiêu lần tôi đã nói: “Tôi phải kết hợp với Chúa và hợp nhất với mọi người”. Nhưng tôi có kinh nghiệm này, là chỉ những khi tôi nói lời đó như lời cầu nguyện, thì ý muốn của tôi mới đúng là có dồi dào sức sống mãnh liệt. Lúc ấy, ý muốn như có hơi nóng của trái tim, có sự khát khao của đời sống, có sự nâng lên của tâm hồn.

Lời cầu nguyện là lời nói từ cõi lòng. Cũng thế, ý muốn hiệp thông cũng phải là tiếng nói từ lòng ta, do lòng ta, với tất cả lòng ta. Chính tình trạng cõi lòng sẽ ảnh hưởng đến cảm quan thực tế hiệp thông. Mađalêna đang khóc và thất vọng, bỗng nghe tiếng gọi “Maria”, bà lập tức nhận ra ngay Thầy mình. Gioan thấy một người đứng trên bờ hồ đàng xa liền hớn hở nói với Phêrô: “Kìa Thầy đó”. Chính vì Mađalêna và Gioan có lòng mến thương Thầy đặc biệt thiết tha, nên có cảm quan rất bén nhạy về Thầy.

Cũng từ nhận xét đó, tôi cho rằng: Trong việc hiệp thông với Chúa và với con người, tấm lòng là rất quan trọng. Khi nhìn ảnh tượng Chúa Giêsu và Ðức Mẹ, giới thiệu trái tim trước ngực, tôi có cảm tưởng Chúa nhắc bảo tôi rằng: Giá trị của các liên hệ nơi con người tuỳ thuộc ở trái tim. Chính vì thế, mà tôi nghĩ rằng: Trong phương diện đạo đức, việc thanh luyện trái tim là vấn đề cần phải được rất chú ý.

Khi nói đến việc thanh luyện trái tim, tôi không nghĩ đến các tội cho bằng nghĩ tới những tình trạng mất quân bình của trái tim, khiến những liên hệ với Chúa và với người chung quanh trở nên lệch lạc.

Thanh luyện lòng mình là việc rất khó. Tuy khó, nhưng là việc phải làm. Có người tưởng cứ hiểu và cứ thuộc giáo lý cho thực nhiều, là lòng người trở nên tốt. Tưởng thế là không hoàn toàn đúng. Thánh Phaolô tông đồ đã than: "Sự tôi muốn làm thì tôi không làm. Sự tôi không muốn thì tôi lại làm". Chúng ta cũng như thánh Phaolô đã từng kinh nghiệm về những sức mạnh cực kỳ mâu thuẫn trong con người của chính mình ta. Chúng ta cũng đã từng kinh nghiệm về khoảng cách giữa hiểu biết và ý muốn, và về khoảng cách giữa sự mình muốn và sự mình thực hiện. Chúng ta cũng đã từng kinh nghiệm về tính cách phức tạp của lòng người.

Phải ý thức rõ ràng về những sự thực đầy đau xót đó, ta mới thấy cần phải khiêm tốn nhiều lắm trong việc thanh luyện lòng mình. Ta thanh luyện lòng ta, và ta xin Chúa chủ động thanh luyện lòng ta. Ðể rồi đây, lòng ta có thể nhận lãnh nhiều hơn, và biết cho đi nhiều hơn trong suốt hành trình cuộc sống.

Lạy Chúa Giêsu nhân từ,

Trái tim Chúa là trường dạy sự hiệp thông với Thiên Chúa và với con người, xin thương giúp cho trái tim con được phần nào nên giống trái tim Chúa. Xin Thánh Thần Chúa sống trong con. Xin Chúa yêu thương trong trái tim con. Xin Chúa thanh luyện lòng con bằng lửa tình yêu Chúa.

Tĩnh tâm các Nữ Tu Dòng Chúa Quan Phòng Cù Lao Giêng,
tháng 6/1992