Trong lễ sáng Chúa Nhật ngày 03/08/1986 tại nhà thờ Long Xuyên, khi giảng về lời Phúc Âm “Ðừng tưởng có nhiều của cải mà đời sống được bảo đảm”, tôi đã nêu lên ý kiến đăng trên một tờ báo, theo đó thì 5 yếu tố làm nên hạnh phúc con người:

1. Phải có nhiều của cải.

2. Phải có nhiều sức khoẻ.

3. Phải có nhiều kiến thức.

4. Phải có nhiều đạo đức.

5. Phải có nhiều liên hệ tốt.

Theo tôi nghĩ, nếu hiểu một cách rộng rãi, thì bảng liệt kê 5 điều đó có thể nhận được. Khi Chúa Giêsu dùng cách nên giống con người nghèo khổ như chiếc chìa khoá để đi vào kiếp người, Ngài đã có những việc làm, những lời nói, những thái độ sống giúp con người nâng cao 5 điều kiện trên. Ngài đã làm phép lạ để con người có thêm của cải, như bánh, rượu, cá, tiền. Ngài đã làm phép lạ để hồi phục sức khoẻ cho bao nhiêu người. Mọi lời Ngài dạy điều nhắm vào mục đích nâng cao nhân đức và kiến thức, giúp người ta xây dựng những liên hệ tốt với Chúa và với con người.

Phần ta, dù trong cảnh sống âm thầm khiêm tốn đến đâu, và dù với khả năng yếu hèn đến đâu, ta đừng quên theo gương Chúa Giêsu, phấn đấu nâng cao đời sống những người xung quanh ta lên. Xung quanh ta, hầu như ai cũng thiếu thốn: Thiếu của cải, thiếu sức khoẻ, thiếu kiến thức, thiếu nhân đức, thiếu các liên hệ tốt. Chính bản thân ta cũng trong cảnh thiếu thốn đó.

Có một lần sau khi tôi giảng về bổn phận góp phần nâng cao đời sống đồng bào, một người trí thức đạo đức đã nói với tôi: Mình muốn góp phần, nhưng đâu có được phép góp...! Tôi rất ngạc nhiên, và chỉ trả lời vắn gọn: Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, mỗi người đều có thể tìm được nhiều cách góp phần nâng cao đời sống người khác.

Thực vậy, các chị em đã có nhiều kinh nghiệm về điều đó. Ở đây, tôi chỉ nêu lên vài cách rất thông thường, nhưng rất cần thiết, và cũng rất hữu hiệu.

Trước hết, ta có thể nâng cao đời sống một người lên bằng cách, tế nhị quan tâm đến họ với tình mến thương kính trọng.

Ta quá biết, con người vốn có bản tính xã hội, nên bất cứ ai cũng cần nương tựa để sống và để phát huy. Có những tiềm năng bé mọn, nhưng đã triển nở huy hoàng, nhờ gặp được những nâng đỡ tốt. Trái lại, có những thiện chí lớn lụi tàn vì thiếu một vài nâng đỡ nhỏ.

Tôi nói nâng đỡ ở đây là nói tới những nâng đỡ tinh thần. Nghĩa là giúp cho người ta thêm phấn khởi, thêm hứng thú, thêm tin tưởng, thêm can đảm để tiến tới. Bằng những cách rất thường thôi. Thí dụ, tế nhị tỏ ra biết đến những vất vả khổ nhọc, những khó khăn của người khác, nhất là đó lại là người lo cho ích chung. Thí dụ, tế nhị giúp cho người khác bớt lo lắng buồn nản, giúp cho họ biết bám vào hy vọng chính đáng. Thí dụ, tế nhị cởi gỡ cho người khác khỏi những mặc cảm và thành kiến có hại, giúp cho họ đừng tự làm khổ mình. Trong gia đình, nhiều khi chỉ một vài lời nói khéo, một nụ cười thông cảm, một cử chỉ chăm sóc nhỏ, cũng đủ làm tươi lại các tinh thần đang khô héo mệt mỏi. Khi tôi đọc lời chủ tịch Phidel Castro phát biểu: “Các nữ tu có những phương pháp và lề lối làm việc hay, chúng ta cần học hỏi” thì tôi đánh giá ngay lời phát biểu ấy chính là một động lực tâm lý rất mạnh đối với các nữ tu và cả đối với các cán bộ nhà nước Cuba.

Khi tôi nghĩ đến sự Ðức Mẹ đã âm thầm và tế nhị nâng đỡ các tông đồ sau khi Chúa Giêsu về trời, cũng như khi tôi nghĩ đến ba chị em Lazarô, Martha và Mađalêna đã nâng đỡ hữu hiệu Chúa Giêsu bằng những việc thông thường nhỏ mọn, thì tôi dám quả quyết rằng: Không một nữ tu nào lại thiếu khả năng nâng đỡ tinh thần người khác.

Ngoài ra, còn một việc khác ta có thể làm được để nâng cao đời sống người khác, đó là học: Chính mình học và khuyến khích người khác học.

Càng ngày chúng ta càng thấy rõ: Muốn cho bản thân, gia đình, đồng bào có nhiều của cải, có nhiều sức khoẻ, có nhiều kiến thức, có nhiều nhân đức, có nhiều liên hệ tốt, thì phải học. Muốn biết phải sống đạo thế nào cho đúng Phúc Âm và thức thời trong hoàn cảnh mới thì cũng phải học. Muốn sắp xếp cuộc sống cho có khoa học, thì cũng phải học. Học là một điều kiện để tiến. Cái gì cũng đòi phải học. Học nhiều, học rộng, học cao, học thêm mãi không ngừng. Dần dần, những cuộc sống ít học sẽ bị lịch sử đẩy ta vào thế cô đơn bất lợi. Dứt khoát là như vậy.

Khi tôi vào một nhà, tôi hay để ý đến kho lương thực tinh thần, đó là kệ sách. Khi tôi giao tiếp với một người, tôi cũng hay để ý đến tầm nhìn tinh thần và những thao thức nội tâm của họ. Nhìn những điểm đó, tôi có thể phỏng đoán được khả năng phục vụ và màu sắc hạnh phúc của họ, cũng như những hứa hẹn cho tương lai cuộc sống của họ. Nhưng chính những điểm đó, đã làm cho tôi rất lo ngại cho tương lai nhiều người, nhiều cộng đoàn và nhiều địa phương. Phải nói thiệt tình là tình trạng ít học còn quá phổ thông, và tình trạng coi nhẹ việc học là một thứ bệnh nặng lan tràn sâu rộng. Hệ quả sẽ tệ hại khôn lường và kéo dài sang nhiều thế hệ. Nhận thức như vậy, nên tôi coi việc học và khuyến khích việc học là bổn phận đạo đức không nên coi thường.

Nói đến việc học, tất nhiên phải cố gắng tìm cho có nhiều nguồn. Toà Giám Mục Long Xuyên chúng tôi, ngoài các tủ sách đạo, còn có nhiều sách báo đời. Mỗi tháng đều có mua vào nhiều sách mới phát hành. Thường xuyên chúng tôi nhận 2 tờ nhật báo, 8 tờ tuần báo, và một số báo hàng tháng tiếng Việt và ngoại văn. Thêm vào đó, là các tin tức trên đài, và nhất là những gì thấy được, nghe được và cảm được trong chính cuộc sống hằng ngày. Tôi thấy tất cả đều chất chứa những tiềm năng nhiều loại, có thể lợi dụng được để nâng cao con người về mặt đời lẫn về mặt đạo.

Ðối với những người lớn chúng ta, thì học không phải là để nhớ, mà là để sống. Ðừng để kiến thức trở thành như những hạt lúa trong bồ, mà phải là những hạt giống gieo trồng trong ruộng. Ðừng để óc ta thành một cái giếng chứa học vấn, mà nó phải là một dòng sông chảy ra cuộc sống.

Còn một việc khác nữa ta có thể làm để nâng cao đời sống người khác, đó là cầu nguyện: Chính mình cầu nguyện, và khuyến khích người khác cầu nguyện.

Cầu nguyện là nâng lòng lên với Chúa. Cầu nguyện là gặp gỡ Chúa. Khi cầu nguyện, tôi nhìn Chúa ở trước mặt tôi. Người gọi tôi, nghe tôi và chú ý đến tôi. Chúa là Cha giàu lòng thương xót, là Ðấng cứu Ðộ, là Ðường, là Sự Thật và là Sự Sống. Chính Người đã hứa: "Ai gồng gánh nặng, hãy đến với Cha, Cha sẽ bổ sức cho". Gặp Chúa là Ðấng tuyệt đối tốt lành, để cảm tạ, thờ phượng, với tâm tư tin cậy mến, ta được sự sống Người chiếm đoạt ta, tẩy rửa ta, giải thoát ta khỏi những giới hạn ích kỷ nhỏ nhen ti tiện, và đưa ta vào sự thanh thản của Nước Trời đầy tình thương, chân lý và bình an. Cầu nguyện là một cách nhiệm mầu giúp tâm hồn ta cộng tác với thánh ý Chúa quan phòng, Ðấng luôn luôn nâng mọi người lên địa vị làm con Chúa, hầu cho họ được hạnh phúc đời đời. Ai siêng năng cầu nguyện, hẳn đã có những cảm nghiệm như thế. Cảm nghiệm này làm cho tôi tin vững vàng vào những kết quả kỳ diệu lớn lao của việc cầu nguyện.

Nhiều lần tôi nhìn sang nhà dòng Chúa Quan Phòng Cù Lao Giêng này. Tôi nghĩ tới từng trăm nấm mồ nữ tu đã qua đời, nhưng linh hồn họ vẫn đang sống và đang cầu nguyện cho Hội Thánh. Tôi nghĩ tới các ngoại ở nhà hưu Gioan suốt ngày cầu nguyện. Nghĩ như thế, nên tôi được an ủi nhiều lắm. Tôi tin rằng: Nơi đây, chính là nguồn sức mạnh linh thiêng âm thầm đang nâng bao nhiêu tâm hồn lên.

Lạy Chúa,

Con nâng tâm hồn lên với Chúa. Chính Chúa đang dẫn đưa con vào niềm tin mến Chúa. Con xin Chúa nâng tất cả mọi tâm hồn lên. Xin đỡ nâng cách riêng những kẻ đau khổ, túng thiếu, nghèo nàn hy vọng. Lạy Chúa, xin giúp con trở thành khí cụ và dấu chỉ của sự nâng lên.

Tĩnh tâm các Nữ Tu Dòng Chúa Quan Phòng Cù Lao Giêng,
tháng 6/1992