Nói chung, mọi dòng tu đều muốn phục vụ giáo phận, không những trong tinh thần hiệp thông, mà còn dưới hình thức được sai đi của Ðấng bản quyền giáo phận.

Dựa vào các công việc cụ thể để đánh giá khả năng cộng tác của các dòng tu, tôi có vài nhận xét sau đây:

 Những lãnh vực có sự cộng tác của các dòng tu

1. Lãnh vực mục vụ: Trong các giáo xứ, nhiều tu sĩ đã cộng tác tốt với các hoạt động Bí tích, giáo lý, phụng vụ, hội đoàn...

2. Lãnh vực truyền giáo: Phương hướng mở ra về phía những người ngoài công giáo càng ngày càng xuất hiện rõ nơi nhiều dòng tu với những hoạt động khác nhau.

3. Lãnh vực tư tưởng: Một số dòng tu đã tìm được sức sống mới, khi dấn thân lo cho các người nghèo, tàn tật, phong cùi, các trẻ em gặp cảnh đổ vỡ gia đình, các người bị bỏ rơi, các nạn nhân của các tệ nạn xã hội...

4. Lãnh vực đào tạo: Nhiều tu sĩ có khả năng chuyên môn đang góp phần trong các nơi đào tạo, huấn luyện, như các chủng viện, các nơi tĩnh tâm, các khoá bồi dưỡng, các lớp hội thảo.

Những dòng tu có những cộng tác cụ thể trong các lãnh vực như trên không những đã hội nhập vào sinh hoạt giáo phận, mà còn xây dựng được cho mình một vị trí tốt đề tồn tại và để phát triển.

Rất tiếc là còn một số nhỏ dòng tu, qua nhiều năm, vẫn chưa làm chứng được là mình có nhiều khả năng cộng tác với giáo phận, ít là trong các lãnh vực kể trên. Những lý do là từ nhiều phía. Như thao thức tìm lợi ích cho dòng hơn tìm lợi ích cho giáo phận. Như đào tạo theo hướng xây dựng chỗ đứng cho cá nhân và tập thể dòng hơn theo nhu cầu giáo phận. Như không khéo phối hợp luật dòng với luật xã hội và sinh hoạt giáo phận.

 Những kết quả tốt có chiều sâu của cộng tác

Không phải mọi hình thức cộng tác và phục vụ của dòng tu trong giáo phận đều sinh được những kết quả lý tưởng cho giáo phận. Theo kinh nghiệm tôi thấy, để các tu sĩ phục vụ cho giáo phận gây được kết quả thực sự tốt, họ không được thiếu điều kiện quan trọng này là: Chính các tu sĩ phải có một sự trưởng thành luôn luôn được phát triển.

Trưởng thành về nhân bản, về trí thức, về nhạy bén xã hội, về đời sống thiêng liêng, về ý hướng tận hiến.

Tất cả các sự trưởng thành này đều dựa trên nền tảng Ðức Kitô và tỉnh thức thường xuyên đón nhận ơn Chúa Thánh Thần, để tìm thực thi ý Chúa Cha.

Nhờ vậy, sự cộng tác của dòng tu với giáo phận sẽ giúp nhiều cho giáo phận trong những cái nhìn tiên tri và trong những việc làm mang tính cách ngôn sứ. Nghĩa là áp dụng Lời Chúa một cách khôn ngoan, đáp ứng nhu cầu khẩn cấp của Nước Trời đúng lúc, đúng nơi, đúng hoàn cảnh, đúng hướng Tân-Phúc-Âm-hoá.

Một sự cộng tác như thế sẽ đem lại cho những con người mình phục vụ sự sống thực, và sự sống đó là rất dồi dào.

Rất mừng là một số dòng tu đã có được nhiều cộng tác mang chất lượng như vừa nói. Một số khác thì chưa, lý do là vì họ còn nhiều thiếu sót trong việc đào tạo nội bộ, nhất là về mặt linh đạo.

Nên chú ý điều này: Nếu không nâng cao trình độ trí thức đạo, không khiêm nhường tỉnh thức phân định và không can đảm cải hoá nội tâm thì sẽ không loại trừ được những sai lầm về ơn gọi và về chương trình cứu độ của Chúa Giêsu Phục sinh. Trong một tình hình như thế, dòng tu sẽ rất tầm thường yếu kém trong việc góp phần đưa nhân loại vào trật tự của Thiên Chúa. Hơn nữa, không chừng họ sẽ vô tình cộng tác với các thế lực tục hoá gây nên việc thoái hoá tinh thần Phúc Âm.

 Viễn tượng cộng tác

Phong trào tông đồ giáo dân ngày càng lớn mạnh. Họ có khả năng cộng tác với các giám mục, linh mục trong nhiều lãnh vực. Kết quả được chứng minh là tốt.

Phong trào phục hưng tinh thần tu trì trong các tôn giáo bạn tại Việt Nam đang đi lên. Hình thức tu tại gia cũng rất đáng kể. Các giá trị của người chân tu, như sự từ bỏ, tinh thần chiêm niệm, lòng thương cảm nhân ái, sự gắn bó với dân tộc... đang được vun trồng tốt tại nhiều nơi ngoài Hội Thánh Công giáo.

Tất cả những phong trào đạo đức trên đây đang góp phần làm nên dấu chỉ của thời đại hướng về thế kỷ XXI. Thế kỷ đang tới là một thế kỷ sẽ có nhiều khủng hoảng rất nguy hiểm. Tôi xác tín điều này: Sức mạnh cứu độ cho nhân loại và Dân Tộc thế kỷ XXI dứt khoát sẽ là đạo đức, một thứ đạo đức quân bình, lành mạnh. Các dòng tu được Chúa mời gọi hãy khiêm tốn cởi mở cộng tác với tất cả những tâm hồn đạo đức. Một số dòng đã nhạy bén với mời gọi này.

 Kết

Thách đố lớn nhất của các dòng tu thế kỷ XXI là khả năng mở ra, khả năng phân định và khả năng lựa chọn.

Hãy mở rộng cái nhìn để biết mình, biết đời , biết thánh ý Chúa. Nhất là mở rộng cái tâm với tình bao dung của người con Thiên Chúa là Cha chung của mọi người. Cùng với việc mở ra là việc phân định tình hình mình đang sống. Thực tế thường có nhiều phức tạp. Tất nhiên phải phân định dưới ánh sáng Phúc Âm, nhưng không loại trừ phương cách triết học, khoa học và xã hội học.

Sau phân định là chọn lựa phương án giải quyết khả thi, làm được và được làm. Tiếng nói thích hợp nhất của Tin Mừng trong thế kỷ XXI là yêu thương. Yêu thương như Chúa đã yêu thương chúng ta. Yêu thương nhất là trong phát triển và trong các liên đới.

Nếu chuẩn bị được như thế, các dòng tu chắc chắn sẽ giúp ích rất nhiều cho các giáo phận. Thiết tưởng đó cũng là niềm vui cho các dòng tu.

HỌP HÐGM VIỆT NAM
tháng 10 năm 1999 Tại Nha Trang